Osmanlı'nın Son Döneminde Kürt Basını

Kızıltepe Dünaysır Kültür ve Araştırma Derneğinin Kızıltepe Halk Eğitim Merkezi’nde 02 Mart 2014 Pazar günü saat:11.00’da düzenlediği “Osmanlı Son Döneminde Kürt Basının Rolü – Dı Hışyarbuna Kürdan de Rola Çapemeniya Kürdi” adlı bir Konferans düzenledi. 

Konferansı Kürtçe olarak Artuklu Üniversitesi Kürt Dili ve Kültürü öğretim üyesi Yar.Doç.Dr.Hayrullah Acar verdi. 

Konferansa Kızıltepe Kaymakamı Erdoğan Turan Ermiş, Kültür Turizm Müdürü Alaattin Aydın, İl Özel İdare Genel Sekreter Yardımcısı Hidayet Oğuz, Halk Eğitim Müdürü Mehmet Hadi Gökdemir, Mezopotamya Gazeteciler Cemiyeti Başkanı Cemil Aydoğan, Kızıltepe STK Platformu Başkanı M.Şerif Öter, Kızıltepe Çevre Gönüllüleri Derneği Başkanı Menduh Çakar,  Mardin Tüketiciler Derneği Başkanı Musa Öztürk, Türkiye Sakatlar Derneği Mardin Şube Başkanı Hasan Anuk, Dünaysır Kültür Derneği Başkanı Abdulnasır Aydın ve Dernek yönetimi, Sendika temsilcileri, basın mensupları ve halktan vatandaşlar katıldı.

Acar konuşmasında özetle:

Basın yayın organları dünyanın her yerinde büyük değişim ve dönüşümlerin en önemli öncüsü olmuşlardır. Çünkü basın yayın organları kadar kitleleri yeni bilgiler, düşüncelerle bilgilendiren, uyandıran başkaca unsurlar pek azdır. Nerede yayınlanmış bir gazete, dergi olmuşsa oranın gelişmelerden haberdar olma, dünyayı doğru okuma düzeyleri de o derece artmıştır. Kürt basın tarihi incelendiğinde modern manada Kürt milli bilincinin, Kürtçe gazete ve dergilerin yayın hayatına atılmasıyla başladığı görülecektir. Aynı zamanda bu gazete ve dergiler, Kürt dilinin standartlaşmasında da önemli katkılar meydana getirmiştir. Kürt basın tarihi, bir bakımdan Kürt milletinin uyanış sürecindeki mücadelesi ve yeniden oluşumunun başlangıcını içermektedir. Kürtlerin dil, kültür ve var olma mücadelesi yüz yıldır bu coğrafyada ana gündem konusu olmaktan çıkmamıştır.

Osmanlının son dönemlerinde, özellikle meşrutiyet döneminde diğer birçok ulus gibi Kürtler de milli uyanıştan, ulusal haklarını elde etme yolunda mücadeleler içerisine girmişlerdir. Bu dönemde Kürtler bu mücadeleyi yeni yeni çıkardıkları gazete ve dergiler ve kurdukları dernekler yoluyla gerçekleştiriyorlardı. 

Bu dönemde kurdukları Kürt Azm-i Kavi Cemiyeti, Kürt Teavun ve Terakki Cemiyeti, Kürt Teali Cemiyeti, Kürt Talebe Hêvî Cemiyeti gibi derneklerin etrafında örgütlenmişler ve bu kurumların çıkarmış oldukları Kürdistan gazetesi, Kürt Teavün ve Terakki Gazetesi, Şark ve Kürdistan, Roji Kürd, Hetavi Kürd, Jîn gibi gazete ve dergiler çıkarmışlar ve bu yolla Kürt halkının siyasi ve kültürel bilincini yükseltme noktasında hayati roller ifa etmişlerdir.

Kürtler bu mücadelelerini, merkezi idarenin katı istibdadından dolayı daha çok sürgünde ve zorluklarla gerçekleştirebilmişlerdir. Kürtler bu yayın organları ve örgütlenmeler çevresinde Osmanlı devleti içerisinde otonom bir idare tarzında tutun, tam bağımsızlığa kadar farklı siyasal görüşleri dile getirmekten çekinmemişler ve bu isteklerini yüksek sesle dillendirmişler.

Bu mücadele ve çalışmalar başta Bedirxaniler olmak üzere, Kürdistan’ın bütün parçalarından; Xelilê Xeyali, Hamzayê Muksi, Muhammed Şefik Arwasi, Piremerd, Evdirehîm Rehmîyê Hekarî, Abdullah Cevdet, M. Mihri Hilav ve Bediuzzaman Molla Seidê Kurdi gibi aydınlar vasıtasıyla bu mücadeleyi yürütmüşler ve bugün ki modern Kürt bilincinin temelini atmışlardır.