Kîne Em

Vefatının 26.Yıldöneminde saygıylı anıyoruz23.10.2012 08:16

www.Rizgari.com'dan Seyîdxan Kurij'in yazısı

Bir sevda ve kavga şairi:
Cegerxwin

Büyük Kürd şairi ve aydını Cegerxwin 22 Ekim 1982`de dünyamızdan göçtü. İçinde bulunduĝumuz ay Cegerxwin`ın 26 . ölüm yıldönümüdür. Bu vesileyle aşaĝıdaki yazı ile bu büyük insanı anmak istiyorum.

Cegerxwin kimdir?

Yıl 1903 ben dünyaya geldim
Sultan Şehmus adı ile anemden doĝdum
Biro rada bir brada büyük azap çektim
Ya alah daha sonra öĝrenci oldum.
Kürdlüçe adım attım, bir kaç arkadaş buldum
Marşlar ile mektuplar ile Şex Seîd hareketinden sonar
Birinci Dîşan 1945

Cegerxwin kişiliĝi ile, mücadelesi ile, yazdıkları ile ve özelikle şiiri ile Kürdistan daĝlarının başlarında açan güller gibidir. Aradan on yıllar geçmesine raĝmen ve daha yüzyılarca o gül yerinde sapasaĝlam kalmıştır ve kalacaktır. Cegerxwîn dünya görüşü ile, sanat gücü ile kürd toplumunda çok güçlü bir yer edinmiştir.
Cegerxwin yaşadıĝı dönemde Kürdistan`ın dört pasrçasında çök önemli olaylar olmuştur; katliamlar, sürgünler, yakıp yıkmalar v.b gibi. Kürd halkının düşmanları kürdleri yok etmek, tarih sahnesinden silmek istiyorlardı. Bunun için Kürdistan`ın bir çok parçasında kürdçe yasak edilmişti. Cegerxwin bir kaç kürd aydını gibi böyle olumsuz koşullarda inatçı bir daĝ çiçeĝi gibi Kürdistan `da açmıştır ve kürd gençlerinin gönüllerini şenlendirmiştir.
Batıda, doĝuda, güneyde ve kuzey`de çoĝu zaman Cengizhan, Kemal, Acem Şahları gibi zalimler ve kan içiciler çıkmış ve Kürdistan`ı ateş ve kan içinde bırakmışlar, yaĝmalamışlar fakat buna raĝmen kürd halkının baĝrından Cegerxwin gibi yürekli insanlık çıĝlıklarının çıkmasına engel olamamışlar.
Cegerxwin dünya görüşü ile yurt ve insan sevgisi ile, duyguları ile bir deryadır. Bu derya da olanları bulup ortaya çıkarmak oldukça zordur. Denilebilinir ki Cegerxwin 20. yüzyılda kürd halkının yetiştirdiĝi ender şairlerden biridir. Cegerxwin, Pablo Neruda gibi, Gorcia Lorca gibi, Nazın Himet gibi 20. yüzyılın en iyi şairleri arasında yerini almıştır.
Cegerxwin asıl adı ile Şehmusê Hesen 1903 yılında Mardinin “Hesare” köyünde dünyaya gelmiştir. Bu dönemde kürd halkı feodallerin aĝır baskısı altında yaşıyordu. Şehmus yoksul bir ailenin oĝlu olduĝu için daha küçük yaşlarda çalışmaya başlıyor. O 15 -16 yaşında iken anesini ve babasını kaybediyor. Bazen büyük abisini yanında, bazen de ablasının yanında kalıyor, onlara çobanlık yapıyor ve tarlada çalışıyor. Cegerxwin o günleri şöyle dile getiriyor.
Onlarda beni çoban yaptılar,
Sadece elbise ve ekmek için
Şehmus 1918 – 1920 yıllarında devlet demir yollarında çalışıyor. 1920 yılında Medresede okumak için Diyarbakır`a gidiyor.

Niçin çoban olayım
Niçin öĝrenci olmıyayım
Daha yeni okumaya gittim
Dünyayı tanımaya başladım
Birinci Divan 1945

Cegerxwin medreselerde okurken bu vesile ile Kürdistan`ın bir çok yerini gezip görüyor, halkn sorunlarına yakından şahit oluyor.
Bu yıllarda 1925 Şeyh Seîd halk hareketi ortaya çıkıyor. Cegerxwin o yıllarda Diyarbakır tarafında bulunuyor. Hareketin bastırılmasından sonra bir çok kürd aydın ve önderi Diyarbakır `da istiklal mahkemelerinde düzmece yargılamalar ile idam ediliyorlar. Binlerce insan yerinden yurdundan edilip sürgün ediliyor, köyler yakılıp yıkılıyor. Bütün bu olanlar Şehmus` de çok farklı duyguların ortaya çıkmasını saĝlıyor. Kendisi bu duygularını şöyle dile getiriyor:

Savaş, ateş ve ölüm
Yürekleri yakıyordu
1924 yılında
uyananlar safına girdim
yaşam ve kurtuluş için
Kavgaya girdim
Mem û Zîn destanın`dan
Ismimi Cegerxwin koydum
Birinci Divan 1945

Cegerxwin feqilik ve melalık yaptıĝı yıllarda kürd halkının çektiĝi acıları, onların yoksulluklarını gözleri ile görüyor. Kürdistan`ın nasıl bir ülke olduĝunu, yeraltı ve yerüstü zenginliklerini tanıyor. Fakat bütün bu güzellikler, bu zenginlikler içinde kürd ulusunun , kürdistan`ın adını anmanın bile yasak olduĝunu, kürdlerin kendi ülkelerinde, kendi deĝerlerine yabancılaştırıldıklarını bir şair yüreĝi ile iyi gözlemliyor. Cegerxwin büyük kürd bilgini Ahmedê Hani gibi kürd toplumunun problemlerini, hastalıklarını iyi tespit ediyor. Kürdlerin temel problemlerinin cahillik ve itifaksızlık olduĝunu iyi tespit ediyor. Bunun için o günkü kürd toplumunun entelijiyası olan melalara görev düştüĝünü görüyor.

Mela Rabe
Mela uykudan uyan bügün
Ne zaman kadar boynu bükük kalacksın
Sen okumuşsun, sen bilgilisin
Aĝa ve şehlerin hizmetkarısın
Istiyorum ki önüde,
Sen aydınlık olasın, güneş gibi olasın
Beşinci Divan – Zend- Avesta – Stockholm 1981

Cegerxwin melalardan ve şeyhlerden umudu kesilince cübeyi atıp melalıĝı bırakıyor. Ve o kendisini tamamen ulusal kurtuluş kavgasına adıyor. Sehmus adını atıp Cegerxwin adını alıyor. Kürd halkının, yoksul köylülerin çektikleri acılardan dolayı yüreĝi yaralanmış, cigeri kan baĝlamış, bundan dolayı adını Cegerxwin ( Kanlıkalp) koymuş.

Ka Kurdistana mın ka?
Nerede Kürdistanım nerede?
Ah gülistanım nerede?
Düşman hepsini aldı
Ah Kürdistanım nerede?
Bizi dünyaya getirdi o
Bizi insan yaptı o
Fakat biz onu çabuk terk ettik
Ah Kürdistanım nerede?
Birici Divan

Cegerxwin melalıĝı bıraktıktan sonra iki tane köy inşa ediyor. Burada kardeşlik ve eşitlik üzerine bir yaşam kurmak istiyor. Fakat köylüler anlaşamıyorlar, oda bunun üzerine köyleri terk ediyor.
1932 yılından sonra onun şiirleri Celadet ve Kamuran Bedirhan kardeşlerin çıkardıkları “Hawar”, “Ronahi” ve “Roja Nû” dergilerinde yayınlanmaya başlıyorlar. Onun şiirlerinde kürdler ve Kürdistan konusu, devrim ve ulusun özgürlüĝü sorunu, eĝitim ve öĝretim sorunları irdeleniyor. Ülkenin ve halkın iç ve dış düşmanları tespit ediliyor. Ona göre dış düşmanlar sömürgeciler, iç düşmanlar ise sömürgecilerin işbirlikçileri aĝa ve şehlerdir. Ayrıca onda halkların kardeşliĝi sorunu, dünya barışı ve enternasyonalizm de önemli yer tutar.

Mella, mir ve aĝaların elinden
Tüm kürdler perişan kaldılar bu yüzden
Aĝalar ve beyler zulüm pençesini indirmiş kafalarına,
Talancılar, hırsızlar, haramiler ve serserilerŞeyh
Birinci Divan 1945

Kürdler ve acemler kardeştirler, düşmanlar yalnız kolecilerir
Türkler ve Araplar arakadaştır. Düşmanlar Seid ve Bayar dır
Biz satılmışız, sopa ve dolar`a
Onların başı koparılmalıdır işçi ve köylüler tarafından
İkinci Divan , Özgürlük Devrimi – 1954

Cegerxwin`ın şiirleri “Hawar”, “Ronahi” ve “Roja Nû” dergilerinde yayınlandıktan sonra o Türkiye`de aranmaya başlanıyor. Bunun üzerine Suriye`ye geçiyor. Cegerxwin Suriye`de arkadaşları ile birlikte Amude `de “Kürd Gençlik Merkezi” ni açıyorlar. Fakat bir süre sonra bu merkez Fransız yöneticiler tarafından kapatılıyor. Buradaki çalışmaları ile ilgili Cegerxwin şunları yazıyor; “ İlk defa Cizire kürdleri, kürd gençleri kendi dilleri ile okuma yazmayı öĝreniyordular, Kürdistanın tarihi ve kürd halkının aktuel durumu üzerine tartışıyordular. İlk defa kürd klamları yüksek ses ile şehirlerin içinde söyleniyordular. Kadınlar zılgıt sesleri ile erkekler ise tabanalar ile bu şenliklere katılıyordular”.
Cegerxwin Kürdistan`ın baĝımsızlıĝı ve özgürlüĝü için Kürd gençlerinin okumalarına, kendilerini eĝitmelerine, çok önem veriyordu.
Bilindiĝi gibi 1946 yılında Mahabat Kürd Cumhuriyeti kuruldu. Ne yazık ki bu Cumhuriyet 1947 yılında yıkıldı ve Cumhurbaşkanı Kadı Muhamed iki bakanı ile birlikte Çarçıra meydanında İran devleti tarafından idam edildiler.
Cegerxwin bu acı olay üzerine şu şiiri yazdı.

Kadı Muhamed`ın anısına
Kurban olduĝum Kürdistan topraĝı çok genç ve güzelsin
Her karış topraĝına evlatların çok kan döktüler
Kürd ulusu saĝ kaldıkça da bu yoldan dönmeyeck
Yaşa yaşa Kadı Muhamed çok yaşa!
İkinci Divan – Özgürlük Devrimi – 1954

Aynı yılın Haziran ayında Baĝdat`da Nuri Sait tarafından 4 tane Kürd devrimcisi idam edildiler. Cegerxwin bunun üzerine “ Gernasê mamoş Xoşnav navxweş” adlı şiiri yazdı. İkinci dünya savaşı yıllarında Kürdistan şehitleri anısına “Şahname Şehidan” adlı bir destan yazdı. Bu destan da Kürdistan`ın kurtuluşu uĝruna şehit duşmuş 42 tane şehitin ismi yer alıyor. Bunların arasında Halit Cibril, Yusuf Ziya, Kemal Fevzi ve Şeyh Seid gibi şehitler anılıyor.
Cegerxwin birinci ve ikinci dünya savaşlarını yaşadı. O açlık, yoksulluk, katliam, yıkık ve talan edilmiş şehirleri kendi gözleri ile gördü. Bunun için de sürekli savaşlara karşı oldu. O çaĝının önemli barışseverlerinden idi.

Savaş İstemiyoruz
Biz savaş istemiyoruz, lanet olsun savaşlara
Bizi korkutmuyor tehdit ile haykıran ses
Eĝer dünyanın iyiliĝini istiyorlarsa
Çıksınlar işgal ettikleri topraklardan
İkinci Divan - 1954

Cegerxwin 1949`dan sonra Süriye`li komünistler ile çalışıyor. Bu sırada çok kere tutuklanıyor, işkenceler görüyor. 1957 yılına kadar komünistlerle çalışiıor ve Qamışlo`da barış komitesinin başkanlıĝını yapıyor. Bu dönemde daha çok dünya barışını dile getiren ve ezilen halkların özgürlük mücadelelerine destek veren şiirler yazdı.
Örneĝin Berlin`de yapılan dünya gençlik festivali için “ Berlin Festivali” adlı şiiri yazdı.
1950 yılında ABD Klike li-Man hükümeti ile birlikte Demokratik Kore`ye saldırdı. Bu savaşa Türkiye`de katıldı ve gönderilen askerler arasında kürd gençleri de vardı. Cegerxwin bunun üzerine “ Kore savaşına gitmeyin” adlı şiirini yazdı. 1945 yılında Viyetnam halkı Fransız sömürgeciliĝine karşı Özgürlük savaşı başlattı. Viyetnam yurtseverleri Diyan – Biyan- Fu kalesinde büyük bir direniş gösterdiler. Diyan – Biyan – Fu ismi dünyaya yayıldı.
Bunun üzerine Cegerxwin Diyan – Biyan – Fu şiirini yazdı.

Diyan – Biyan – Fu, Diyan – Biyan – Fu
Sömürgecilerin çizmesi üzerinden kalktı
Kahraman evlatların kendileini feda etti.
Senin için unutulmaz bir nam bıraktılar
Özgürlük bekçilerin sömürgecileri attılar
İkinci Divan – Özgürlük Devrimi – 1954

Komünistler ile ilişkisini kestikten sonra Cegerxwin arkadaşları ile birlikte “Azadi” örgütünü kuruyorlar. Azadi örgütünün diĝer kurucularının çoĝu 1927 yılında kurulmuş “Hoybun” örügütün üyeleri. Yani “Azadi” bir yede “Hoybun” un devamı niteliĝindedir. 1959 yılında “Azadi” ile Kürdistan demokrat Partisi birleşiyorlar.
Bilindiĝi gibi 1958 de Irak`da Abdulkerim Kasım önderliĝinde bir darbe ile krallık rejimine son verildi. Yeni iktidar kürdler ile ilişkilerini düzeltmek istediĝinden 1946-47`den beri Sovyetler`de bulunan Mustafa Barzani ve arkadaşları Irak`a geri geldiler. 1959 yılında KDP-S Cegerxwin`ı Irak`a gönderiyor. O Baĝdat `da Üniversite de kürdçe(kurmanci) dil dersleri veriyor. Irak hükümetinin kürdler ile ilişkileri bozulunca KDP Barzani önderliĝinde silahlı mücadeleye başlıyor. Bunun üzerine Cegerxwin`de artık üniversite de kalamıyor. O 1962 yılında Süriye`ye geri dönüyor. 1969 yılında Cegerxwin bu defa Güney Kürdistan`a gidiyor ve burada bir yıl kadar kurtarılmış alanlarda kalıyor.
13 mayıs 1974 `de kürd kızı Leyla Kasım ve arkadaşları Baas tarafından idam edildiler. Cegerxwin onların anısına “Leyla Şehid” adlı şiiri yazıyor.

Aslan aslandır, erkek veya dişi
Işte size bir örnek, benim Leylam
Yüreĝi çelik gibi
Leyla kimdir?
Leyla kadındır
Leyla benimdir
Leyla benimdir
Altıncı Divan – Şafak – Stockhom 1982

Cegerxwin 1973 yılında Suriye hükümetinin baskısından dolayı Lübnan `a gidiyor ve 1975 yılına kadar burada kalıyor. O “KÎME EZ” adlı divanını Beyrut`da yayınlıyor. Denilebilinir ki Cegerxwin`ın en önemli şiiri “ Kîme ez” isimli şiiridir. Kîme Ez bir manifesto gibidir. Cegerxwin bu şiirinde Kürdistan`ın ve kürdlerin tarihini, kürdlerin kökenini, kürdlerin ulusal kurtuluşları uĝruna verdikleri çetin mücadleyi bir şair yüreĝi ile ve ustalıĝı ile anlatıyor. O kürd halkının özlem ve istemlerini, kürdistan`ın ö günkü sosyo-ekonomik durmunu, parçalanmışlıĝını ustalıkla dile getiriyor. Mili Kürd şairi Hejar Paris Kürd enstitüsünde yaptıĝı bir konuşmada , „her kürd`ün kendisine günde bir defa kim olduĝunu, dünya halkları arasında yerinin neresi olduĝunu sorması gerekir“ diyordu. İşte Cegerxwin “Kime Ez” de kürdlerin ve kürdistan`ın kimliĝini sorguluyor.

Kimim Ben?
Onurlu kürdüm,
düşmanın düşmanı,
barışseverin dostuyum.
Uygar insanım,
Ne ilkelim, ne de yabani
Ne yapayım savaşsız olmuyor.
Düşman ülkemden çıkmıyor.
Benim atalarım
Hep özgür yaşadılar
Köle olmak istemiyorum
Sonsuza deĝin
Kimim ben?
Üçüncü Divan – Kime Ez 1973

Kine Em şiiri 1970 li yılların sonlarında Şıvan Perwer tarafından bestelendi ve hala Şıvan`ın en hit parçaları arasındadır. Şıvan yıllardır hemen hemen her konserinde son parça olarak “ Kine em” parçasını söyler ve dinleyiciler huşu içinde kendilerinden geçerek bu destanı dinlerler. Bugüne kadar bu görkemli eser kadar kürdleri etkileyen ve onları adeta hipnotize eden bir başka esere rastlamadım. Şivan`da gerçekten bu şaheserin hakkını vererek yorumluyor. 20 yıldır her dinlediĝimde aynı heyecanı duyarım ve her seferinde Şivan oturduĝu kürsüden şimdi düşecek diye yüreĝim aĝzıma gelir.
Cegerxwin Lübnan `da kaldıĝı sırada Filistin halkının dramına yakından tanık oluyor. O Filistin halkı ile ilgili duygularının “Deryasi” ve “Telzater” isimli şiirlerinde dile getiriyor.
Cegerxwin çok genç yaşlarda girdiĝi aktif poltikayı ölene kadar sürdürdü. O 1957 de Süriye KDP `nin merkez komite üyeliĝine seçildi. Daha sonra bu parti ikiye bölündü. Cegerxwin hala da genel sekreterliĝini Hemid Hecî Derweş ın yaptıĝı Suriye İlerici Kürdistan Demokrat Partisi (PPDK-S) nin saflarında yer aldı ve ölene kadar bu partinin politbüro üyesi idi.
Cegerxwin ilk `divanlarında aşk şiirleri çok azdır, daha çok kürdlerin yaşamı, kültürleri, tarihleri, güncel sorunları dile getiriliyor. Burada özelikle sömürü ve zulme karşı, iç ve dış duşmanlara karşı mücadele mesajı veriliyor. Örneĝin “8 Mart dünya demokrat kadınlar günü” adlı şiirinde Kürd toplumunda kadına yapılan baskıyı dile getiriyor, kadını ezen gerici adetlere karşı savaşıyor. O ulusal ve toplumsal kurtuluş mücadelesinde kadınların kendi kimlikleri ile aktif rol almalrı gerektiĝini düşünüyor. “Kürd şair ve ozanları” adlı şiirinde Cegerxwin kürd edebiyatının zenginliĝini dile getiriyor.

Keçê Rabe
Güzelim bir tanem
Birlikte savaşmalıyız
Daha ne kadar sürecek bu tutsaklık
Bu baskı, bu unutulmuşluk.

Cegerxwin son divanlarında aşk şiirleri de yazmıştır. “ yardan Uzak olmak”, “Yaşlandım gönül yaşlanmıyor” gibi şiirler onun aşk şiirlerinden birkaçıdır. Onun bu şiirlerinde dile getirdiĝi aşk, özlem, umut daha çok özgür bir ülkeye duyulan özlemdir.
Cegerxwin medrese eĝitiminden gelmiş bir Kürd entelijiyasıdır. O zamanla Marxismi okuyor, tarihi materlizmi özümsüyor ve diyalektiĝi kendisine yöntem olarak seçiyor. Sadece ulusal kurtuluş için deĝil toplumsal kurtuluş içinde mücadele ediyor. O dünyanın ezilen halklarını Kürd halkının doĝal mütefiĝi olarak görüyor. Kürd halkının sesini dünya halklarına duyuruyor. Onun kalbi bütün dünya ezilen halkları için çarpıyor.

Ey Heval Robson

Ey Robson yoldaş
Benimle senin derdin dertlerin en aĝırı,
Egemenlik başlayalı dünyada,
kimi insanlar derebeyi, hanedan oldular,
kimisi de yoksul, perişan boyunduruk altında.
Marks ile Engels dertlerimize derman oldular.
İki bilge insan işçi sınıfına önder oldular.
Onlar kli ölümsüzdürler, bize yol gösterdiler,
Onların yolunda kavga verilince uyandı işçiler
Gün doĝdu, gün doĝdu
İkinci Divan – Özgürlük Devrimi – 1954

Tabii ki Cegerxwin şiirlerinin ana teması yurtseverliktir. O bu şiirlerinde Kürd işçisine, köylüsüne, kadınlarına, kızlarına, gençlerine çaĝrı yapiyor. Onlara okuyun, kendinizi yetiştirin, dilinizi, kültürünüzü öĝrenin,uyanın, birlik olun ve Kürdistanı türk, arap, fars egemenliĝinden kurtarın diye mesajlar veriyor.

İşte o zorbalık ve sömürü bize
Arap, türk ve farslardan gelir.
Ne zamana deĝin bizi böyle ezecekler?
Üstümüze kral ve padişah kesilecekler?
Ne kan içici ne de vahşiyiz
Onlar gibi biz de insanız
Kahrolsun kölelik
Yaşasın özgürlük
Dördüncü Divan – Ronak – 1980

Cegerxwin Kürd, arap ve fars halklarının da kendi egemenleri tarafından ezildiklerini ve baskıya uĝradıklarını, bunun ıçın onların kürd halkıyla mütefik olduklarına inanıyordu.

Türklerin de Kürdlerin de alt tabakaları,
birlikte aç, beraber yoksun,
yan yana yürümelidirler, omuz omuza,
kavga etmeliler gündüz gece.
Ellerine almalılar iktidarı,
pay sahibi olamlı ikiside
açıkçası iki devlet olmalı
iki dost halk.
Cegerxwin sadece şiir yazmadı. O Kürdisan`ın tarihi ve folklorü üzerine araştırmalar da yaptı. „Kürdistan Tarihi“ ismi ile 4 ciltlik bir tarih çalışması yaptı. Ayrıca „Folklora Kurdî“ adlı araştırmasında birçok kürd halk türküsü ve „Derweşê Evdî“, „Bavê Feçro“ gibi kürd destanlarını derledi.
Cegerxwin Süriyeli komünistler ile birlikte olduĝu ilk dönemlerde yaşadıklarınında etkisi ile daha çok aĝa, şeyh ve melalar ile uĝramış, şiirlerindede daha çok onları deşifre etmiş. Yani burada okun sivri ucunu daha çok kürd tolumunun iç çelişkilerine yöneltmiş. Cegerxwin komünistler ile ilişkileri kesilip Kürdistan özgürlük hareketinin saflarında yer alınca, şiirlerinde anti sömürgeci mesaj daha çok öne çıkıyor. Yani Kürdistan toplumun gelişmesinin, kürdlerin dünya halklarının içinde onurlu yerlerini almalarının önündeki asıl engelin sömürgecilik ve sömürgeci güçler olduĝunu görüyor. Bu dünya görüşü şiirlerinde açıkça okunuyor.
Cegerxwin`ın birçok şiiri kürd ozanları Şivan Perwer,Ciwan Haco, Feĝîyê Teyran, Ali Baran, Seîd Gabari, Şêrin, Koma dengê Azadi, Hozan Şexo ve daha birçokları tarafından bestelendi. Cegerxwin şiirlerindeki güçlü ses ve ahenk uyumu, imgeleme, saĝlam içerik ve güçlü vurgudan dolayı kürd ses sanatçılarının vazgeçemedikleri bir kaynak oldu.
Cegerxwin medrese geleneĝinden geliyordu ama hem sosyalist olmasından hemde miliyetçi kürd aydınları ile olan birlikteliĝinden dolayı modern bir ulusal kurtuluş şairidir. Onun güçlülüĝü engin kültür birikiminden kaynaklanıyor. O kürd tarihini, kültürünü, folklorunu çok iyi biliyordu ve kürd diline çok iyi hakimdi. O kürd dilini şiirlerinde ustaca kulandı ve kürd folklorundaki deyimleri yerli yerinde ustaca kullandı. Cegerxwin şiirlerinde kürdlerin ruhsal durumuna tercüman oldu. Onun hem medrese feqileri, hem melalar, hem öĝrenciler, hemde aydınlar tarafından bu kadar özümsenmesinin nedeni budur.
1979 yılında Cegerxwin İsveç`e gidiyor ve hayatının sonuna kadar İsveç`de yaşıyor. O burada da yazmaya devam ediyor. 1980 dan sonra Cegerxwin Avrupa da özelikle KOMKAR gibi kürd derneklerinin organize ettikleri seminerlerde kürd işçileri ve politik göçmenleri ile buluşuyor.
Ölümsüz kürd aydını ve şairi Cegerxwin 22 Ekim 1984 yılında 82 yaşında iken İsveç`in başkenti Stockholm`de hayata gözlerini yumdu. 11 Kasım 1984 `de Qamışlo da evinin bahçesinde gömüldü. Cegerxwin cenaze törenine 200 bin kadar insan katıldı. Hesîçe ile Ĝamışlo arasındaki 20 km `lik yol boyunca insanlaradan ve araçlardan oluşan bir konvoy oluştu. Cenazesine yalnız Kürdler deĝil, arap, ermeni ve suryanihalklarıda katıldılar. Bu büyük insan binlerin bir aĝızdan haykırdıkları „Cegerxwin namire“ sloganları ile topraĝa verildi.
Qamışlo da her yıl Cegerxwin adına şiir festivali düzenleniyor ve burada Cegerxwin adına ödüller daĝıtılıyor. Geçen yıl Ekim 2007`de Cegerxwin 25. ölüm yıldönümü nedeni ile Kürdistan`ın başkenti Hewler`de Federal Kürdistan Kültür Bakanlıĝının organize ettiĝi bir konfenas da bu büyük şair ilk defa özgür Kürdistan topraklarında anıldı. Konferansa Cegerxwin üzerine çalışma yapmış araştırmacılar, ailesi ve Şivan Perwer gibi onun şiirlerini bestelemiş ozanlar katıldılar.

Cegerxwin basılmış Eserleri:
Şiir

Birinci Dîvan: Prîsk û Pêtî, 1945 Şam
İkinci Dîvan: Seşra Azadî, 1954 Şam
Üçüncü Dîvan: Kîme Ez? 1973 Beyrûd
Dördüncü Dîvan: Ronak, Şeşanên Roja Nû, 1980 Stockholm
Beşinci Dîvan: Zend-Avista, Şeşanên Roja Nû, 1981 Stockholm
Altıncı Dîvan: Sefeĝ, Şeşanên Roja Nû 1982 Stockholm
Yedinci Dîvan: Hêvî, Şeşanên Roja Nû 1983 Stockholm
Sekizinci Dîvan: Aştî, Şeşançana Kurdistan, 1985 Stockholm

Dil ve Sözlük
Kürdçe gramer, 1961 Beçda
Sözlük, birinci kısım,1962 Beçda
Sözlük, ikinci kısım,1962 Beçda

Hikayeler
Cim ve Gulperi
Reşoyê darê
Salar ve Midya

Araştırma
Kürdistan Tarihi, cilt 1, 1985 , Stokholm
Kürdistan Tarihi, cilt 2, 1987 , Stokholm
Kürdistan Tarihi, cilt 3, 1999 , Stokholm
Kürd folkloru, 1988, Stokholm
Yaşamım, 1995, Stokholm
Atasözleri, 1957, Şam

Seyîdxan Kurij
e-mail: Filit@gmx.de

Kaynak: [Rizgari]
Kîne em?
Kîne em?
Cotkar û karker
Gundî û rêncber
Hemû proleter
Gelê Kurdistan
Şoreş û volqan
Tev dînamêt in
Agir û pêt in
Sor in wek etûn,
Agir giha qepsûn

Gava biteqin
Dinya dihejî
Ev pêt û agir
Dijmin dikujî
Kîne em?
Hey hey hey kîne em?

Em in rojhilat,
Tev birc û kelat.
Tev bajar û gund,
Tev zinar û lat.
Ji destê dijmin:
Dijminê xwînxwar,
Xurt û koledar
Ji Rom, ji Fireng,
Di rojên pir teng,
Bi kûştin û ceng.
Parast, parast
Parast min ev rojhilat
Kîne em?
Hey hey hey kîne em?

Kîne em?
Gelê serfiraz
Dijminê dijmin
Dostê aştîxwaz.
Em xweş mirov in,
Ne hirç û hov in
Lê çibkim bê şer
Dijmin naçî der.
Bav û kalê me
Dijîn tev serbest,
Naxwazin bijîm
Ta ebed bindest.
Kîne em?
Hey hey hey kîne em?

Em in ew Kurdê serhişk û hesin,
Îro jî dijmin ji me ditirsin
Bîna barûdê
Kete pozê min
Dixwazim hawîr,
Biteqim ji bin,
Dîsa wek mêra,
Bikevin çiya.
Naxwazim bimrim,
Dixwazim bigrim.
Kurdistana xwe
Axa Mîdîya,
Kîne em?
Hey hey hey kîne em?

Em in ew Kardox Xaldêwê kevnar,
Em in ew Mîtan, Nayrî û Sobar.
Em in ew Lolo,
Kardox û Kudî,
Em in Mad û Goş,
Horî û Gudî.
Em in Kurmanc û Kelhor, Lor û Gor,
Em in, em Kurd in li jêr û li jor

Çend hezar salin
Kurdistana me
Perçe perçe ma
Bindestê dijmin!

Îro ji Lor û Kelhor û KurmancJi dest xwe berdan ew text û ew tac
Hinek bûn axa, hinek jên bûn beg
Hinek jên bûne cahşê jardara
Kurdistan firot wan tev neyaran
Bûne mezhebdar,
Bûne olperest,
Bûne paşverû, bi tizbî û xişt
Ta ku dijmin şikand li me ser û pişt
Me dan bin lingan dewlet û hebûn,
Bûn dijminê hev perçe perçe bûn.

Ta ku Kurdistan,
Ta ku Kurdistan
Jar û perîşan
Ket e bin destan!
Ketin xewê, ketin xewê
Ketin xewa zilm û zorê
Ketin xewa bindestiyê
Raketin, raketin…
Yekcaran serê xwe rakirin
Lê dijmin serî zû jêkirin
Yek carna serê xwe bi hêz rakirin
Lê dijmin serî zû jêkirin

Lê li vî xakî, li vî erdî tovên jiyanê hatiye çandin
Ev erdê jiyanê ye
Germ dibe, sar dibe
Dikele, dikele, dipişiqîne
Brûskê tavê tavan hiltîne
Ronahî dike rojê li welat hiltîne
Her wekên Kawa li ser xwe pêk tîne
Niştimanperweran diwelidîne

Em in ew gela
Belê em in ejdeha
Ji xewa dîlî
Şiyar bûn niha
Dixwazin wek mêr
Tev mejî û bêr
Rabin her wek şêr
Serê xwe hildin
Çi serbilind in
Bi cîhan carek
Em bidin zanîn
Rêçika Markîs,
Rêçika Lenîn.

Kurê Guhderz û Ferhad û Rustem,
Kurê Salar û Şêrgoh û Deysem.

Bejin bilind in
Wek dêw bilind in
Em dest dirêj in
Serbest dibêjin
Dixwazin bi lez
Gavan bavêjin!
Kîne em?
Hey hey hey kîne em?

Ne xwînxwar in em, aştîxwaz in em
Serdarên bilind, gernas in herdem
Em şer naxwazin,
Divên wekhevî,
Em paş ve naçin,
Lê dijmin direvî!
Divên bi şêwrê, lê ew qebûl nakî
Divên biratî, lê ew qebûl nakî
Bûye wek rûvî
Li paş xwe nanêrî
Kine em…

Gelo bavêm çi bikin?
Naxwazin însanî
Êrîş bikin û bigrin
Histu bişkînin
Ev pîsên mirdar
Ji nav me derxînin
Ji bo mirovan em tev dost û yar
Bijî Kurdistan, bimrî koledar!
Kîne em?

***